Auteur: Manu Steens
In deze bijdrage schrijf ik mijn eigen mening, niet die van enige organisatie.
Context
Momenteel leven we in zeer onzekere tijden. Voor Oekraïne en voor Rusland, zo scheen het uit de laatste controverse van de Wagner-zijsprong. Er zijn ontevreden mensen en niet iedereen wil de andere zomaar nog langer neerschieten, zeggen ze. Sommigen volgden de ene baas, anderen zijn welkom bij de andere baas. End game: Rusland blijkt stabieler dan het Westen graag heeft, en de positie van Poetin komt versterkt uit de gênante situatie. Zie ter vergelijking de situatie van De Gaulle in 1961 met Algerije.
De terugtocht van de opstandige Wagnertroepen onder druk van de Russische samenhorigheid is inmiddels een feit. Daarnaast was een interventie van Wit-Rusland welkom voor de Wagnerbaas. Die beloofde hem dat hij veiligheid vindt in Wit-Rusland. Mooi gebaar. Hij kan zijn eigen leven veilig stellen in het wespennest dat de would-be coup geworden is. Wat is er van aan? Mijn vermoeden is dat op simpele vraag van Poetin, die veiligheid niet meer verzekerd is. De man is geen probleem dat niet op te lossen valt met een vers kopje thee of een slecht sluitend venster in zijn toekomstige slaapkamer. Wit-Rusland heeft immers trouw gezworen aan Rusland. Het is echter onduidelijk of er 6,2 miljard dollar in het spel is (het werd op het moment van dit schrijven nog niet ontkend) en wie die heeft. Desgevallend sluit iemand het probleem af met een ander contract.
Onzekere toekomst
De toekomst van Oekraïne is inmiddels onzeker. Het plan van Poetin was volgens mij om Oekraïne voor eens en voor altijd een vuistslag te geven waar het niet goed van was, en dan wederopbouw te verzorgen om de staat aan zich te binden, zoals hij deed met Tsjetsjenië. Het is echter een ander volk, met een andere ruggensteun op internationaal vlak. Een vuistslag werden er vele, en het land is aan flarden geschoten. Niemand wint een oorlog dat een slachthuis is. De wederopbouw zoals die momenteel geschat wordt (tussen 400 miljard dollar en 1000 miljard) is onbetaalbaar voor de economie van Rusland zoals die momenteel gekend is door de EU. (In zijn artikel in VRT van 20/04/2023 schrijft Lukas Lecluyse “Toch hebben de sancties over het algemeen een negatieve impact op de Russische economie.
Dat blijkt uit cijfers van de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD). Daarvoor wordt vaak gekeken naar het bbp, het bruto binnenlands product. Naar schatting zou het bbp van Rusland in 2022 met 2,1 procent gedaald zijn…Die daling zou zich verderzetten in 2023. Volgens de projectie van de OECD zou de Russische economie in het meest extreme geval verder dalen met 2,5 procent. De cijfers van de Wereldbank tonen een ander beeld: het bbp zou dit jaar met “slechts” 0,2 procent dalen. Het IMF denkt dat de Russische economie helemaal niet gaat krimpen, integendeel. Het fonds kondigt een economische groei aan van 0,7 procent.” Zie https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/04/20/oorlog-rusland-oekraine-economie-sancties-tanks-nederland-denema/ en Bruto Binnenlands Product (BBP) 1.779 miljard USD, zie https://www.flandersinvestmentandtrade.com/export/landen/rusland/cijfers).
Zelfs voor de EU is dit een enorm bedrag, dat de geldpersen op volle toeren gaat laten draaien. Ik maak abstractie van het idee dat een partij de oorlog wint en ga uit van het idee dat er een einde komt.
Komt daarbij dat Oekraïne het militaire materiaal niet krijgt, maar op termijn moet terugbetalen. Dat zal het land zuur opbreken. Wie de oorlog wint, krijgt een gigantisch kapotgeschoten terrein dat van scratch herop te bouwen is. Tevens voor de EU een zware dobber. Bovendien zijn die schattingen gemaakt op basis van de waarde van een dollar en een Euro die niet te lijden heeft onder een geslaagde opgang van de toekomstige BRICS munt. De overeenkomsten voor een BRICS munt zijn in uitwerking.
Twee onzekerheden
Tot daar de context waarbinnen er voor mij twee onzekerheden belangrijk zijn.
Deze twee onzekerheden die ik wil uitzetten tegen elkaar zijn:
- of Rusland voor de heropbouw van Oekraïne gaat zorgen na de oorlog of niet;
- of de BRICS munt een sterke opgang kent van bij het begin en daarmee de waarde van de dollar en in enige mate de Euro onderuit haalt of dat de BRICS munt op korte en middellange termijn (tot 5 jaar) relatief onbelangrijk blijft.
Mogelijke toekomsten
Daaruit volgen vier mogelijke toekomsten:
- Porseleinkast
- S*!t hits our fan
- Koude Oorlog
- Een beetje warme Oorlog?
- Porseleinkast: In dit scenario is de Russische economie sterker dan ik haar inschat en blijft de BRICS munt eerst een zwakke munt. Eventueel komt er een rolwissel aan de top van Rusland, misschien niet en heeft noch de EU noch Amerika veel extra hinder voor de eigen handelsbetrekkingen met Rusland na de oorlog in Oekraïne. De EU betaalt nu reeds aan de wederopbouw en blijft daartoe bijdragen. Rusland betaalt het grootste deel. De geldpersen van de voorlopig sterke westerse munten draaien op volle toeren. Dat werkt echter een nieuwe inflatie in de hand, die China de kans geven om bij te dragen aan de wederopbouw en diens positie in de wereld te versterken als handelspartner in de EU en in de wereld. De prijs van energie blijft fragiel. Door de wederopbouw gaat de wereldeconomie op volle toeren draaien. Dit gebruikt men als excuus voor het aanwenden van fossiele energiebronnen. De politieke wereldsituatie is labiel en is voorzichtig aan te pakken. Gebrek aan wederzijds cultureel juist begrijpen van andere partijen houdt een lont boven het kruitvat.
- S*!t hits our fan: Het ‘vrije Westen’ komt in de problemen. Door een snel stijgend belang en waarde van de BRICS munt komen de Euro en de US Dollar onder zware druk te staan, die ze na enige tijd niet kunnen houden. Ze verminderen in waarde. Het Westen blijft niet haar politieke meerwaarde houden op wereldniveau en steeds meer landen sluiten zich aan bij de BRICS. Ruslands economie verstevigt meer daardoor, alsook zijn politieke greep op wereldvlak. Een nieuwe speler op wereldvlak groeit uit de BRICS-munt, waarbij nieuwe landen uit Latijns-Amerika en Afrika kandidaat zijn om daaraan toe te treden. Samen met China, India en Rusland vormen ze een succesvol tegenwicht tegen het Westen. De Euro en de US Dollar devalueren op stevig ritme, de armsten in het Westen zijn het zwaarst getroffen. De prijs van de wederopbouw van Oekraïne vermeldt men niet langer in US Dollars of Euro’s maar in de nieuwe BRICS munt. De US geraakt politiek geïsoleerd en hetzelfde dreigt met de EU. Het Westen is door een verzwakking van haar economie militair verzwakt. Cybercrime / -war is alomtegenwoordig toegenomen vanuit alle partijen. Een alternatief voor de NAVO ontstaat uit de nieuwe BRICS landen. De bevolking in het Westen raakt ‘het’ beu en er dreigt burgerlijke ongehoorzaamheid in het Westen. Mogelijk gaat dit gepaard met een vlucht van welgestelden en intelligentsia.
- Koude Oorlog: Rusland verliest interne steun van de eigen bevolking die de schade aan de Russische economie door handelsembargo’s uit het Westen beu is. Een blijvend handelsembargo van het Westen hindert de wereldeconomie en de Global Supply Chain komt sterk onder druk op sommige plekken in de wereld. Dit vormt een kans voor China om stabiliteit te brengen in de Global Supply Chain in de BRICS landen. Het verstevigt daarmee zijn economische positie in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Het maakt bewegingen naar de Europese markt. India trekt steeds meer de kaart van China en komt tot een politieke breuk met de USA. Een terreurprobleem werpt zich op: nog meer (klassieke) wapens uit de oorlog komen in handen van de maffia overal ter wereld. Rusland kan de nucleaire wapentechnologie en nucleaire energietechnologie zien als een groeipunt op politiek vlak, om zich van de ‘vriendschap’ en financiële steun van andere staten te vergewissen die hunkeren naar dergelijke technologie en wapens. Dit levert een zeer instabiele wereldpolitiek op, waarbij de kaarten stevig herschikt zijn. De EU zal financieel voor de wederopbouw van Oekraïne moeten instaan. Het doet dat om via de wederopbouw de eigen belangen met die van een aantal Oost-Europese landen te verstevigen. Daarmee starten nieuwe inflatiegolven van de Euro. Dit levert enigszins een relatieve versteviging van de BRICS munt op.
- Een beetje warme Oorlog ? Hier zal Rusland een stevige grip ontwikkelen in de wereldpolitiek samen met China. Het heeft wel decennia nodig om een deel van de wederopbouw van Oekraïne te bekostigen. De US Dollar en de Euro lijken te verzwakken. Door een gestegen invloed van de BRICS landen en eventueel nieuwe toetreders daartoe, verzwakt de invloed van de NAVO. Een alternatief voor de NAVO ontstaat uit de BRICS landen en dit isoleert het Westen. Een aantal partijen verlaat de NAVO. De USA plooit militair op zichzelf terug. Het verplicht de EU om naast de betalingen voor de wederopbouw van Oekraïne tevens militair voor zichzelf in te staan. Politieke spanningen binnen het Westerse blok treden op wanneer Europa ervoor kiest om eigen wapensystemen ‘in huis’ te creëren en niet meer afhankelijk te zijn van de USA voor wapentechnologie. Europa maakt zich onafhankelijker van de USA. Het heeft echter tijd nodig om haar economische strategie aan te passen en bovendien militair matuur te evolueren. Daardoor verliest het tijd en energie om haar grip sterk te houden in de wereldpolitiek. Daardoor ontstaat er een lacune op politiek en economisch vlak, waarop China en andere BRICS landen onder haar leiding handig inspelen.
Conclusie:
Uit deze ideeën volgt dat de situatie fragiel is en het Westen als machtsblok zich in een toestand van een soort faseovergang bevindt. Het lineair doorredeneren op basis van de macht van de US Dollar en Euro komt hierin tot een einde. De media hebben bovendien te weinig aandacht voor de toekomstige BRICS-munt als nieuwe munteenheid. Faseovergangen zijn gekend als complexe systemen. Ze zijn onvoorspelbaar, als het de eerste keer is dat men een dergelijk verschijnsel opmerkt of dat het optreedt. Het is immers historisch niet eerder bestudeerd. Er is geen historisch verleden waarop we kunnen terugblikken om een gevoel te creëren van wat de kansen en gevolgen zijn van het samenspel van gebeurtenissen. Risico’s zijn daardoor moeilijk in te schatten. Wellicht zijn dan de hierboven geschetste risico’s nog voorzichtig geformuleerd.