Wat terroristen geloven
Estimated reading time: 5 minuten
Wat is het dat terroristen geloven? Dat is de hamvraag waarover Beatrice De Graaf zich buigt in dit werk. Ze legt met dit werk een basis voor verdere aanpak en studie van het fenomeen terreur.
Vooreerst het bronnenmateriaal: de auteur haalde haar gegevens van rechtstreekse gesprekken met (ex) gedetineerden, uit juridische geschriften en dergelijke meer. Daaruit destilleert zij een ‘grounded theory’, namelijk de theorie van de radicale verlossing, die ik hier kort probeer te schetsen.
Er zijn een aantal faciliterende condities – een proces in vijf stappen – die zich zeer snel kunnen afspelen als volgt:
- Een gevoeld tekort in relatie tot een bestaande herkenbare gemeenschap en over een ethisch programma. Bijvoorbeeld een geïnterviewde had het over zijn persoonlijke luxe terwijl er kinderen gedood werden in Syrië.
- Het tekort is het startpunt voor een zoektocht naar duiding. Hier komt een interpretatiekader van bijvoorbeeld een extreme religie of ideologie bij kijken.
- De omarming en activering van de eigen rol en verantwoordelijkheid om iets aan dat tekort te doen. Dat kan gaan van kledij sturen naar Syrië tot strijder willen worden in Syrië of Irak voor het Kalifaat.
- De radicale daad van verlossing en de bijbehorende vervulling en verlossing. Hierbij geldt dat de aanwezigheid van een bestaand, informeel ethisch programma van ‘zuivere daden’ de acties van
radicale verlossing stuurt, en anticiperend beloont. Men kan ‘punten verdienen’. - Indien de dader niet bij zijn daden omkomt, treedt er soms een vijfde stap op: reflectie en desillusie. Het Kalifaat kwam haar beloften niet na.
Het idee dat mij daarbij bijblijft is dat alvast het merendeel van de geïnterviewden eigenlijk op zoek waren naar creatieve zingeving met die verlossing. En dat klinkt me eigenaardig in de oren. Vandaar dat het begin van het werk mijn aandacht sterk trof. De auteur geeft eerst aan wat de normale mens onder creatieve zingeving kan verstaan. Een voorbeeld is dat van een mens die veel heeft meegemaakt en besluit om zijn bestaan te vullen met dienstbaarheden aan de medemens. Bijvoorbeeld met het helpen van kinderen van de buren met hun studies, en hen aan een diploma te helpen, wat zonder diens hulp weinig kans zou gehad hebben.
Mutatis mutandis pogen (een deel van) deze geïnterviewden zin te geven aan een leven dat de verkeerde weg op aan het gaan was. Zo bijvoorbeeld iemand die illegale handel opgezet had, of die zijn leven leeg hield met drugsgebruik. Toch spreekt men niet echt van destructieve zingeving. In hun ogen gingen zij twee vliegen vangen in een klap: hun eigen ziel louteren, door zich op te offeren voor een strijd met een nobel, hoger doel. Maar een aantal van hen die het overleefden kwam bij dat laatste dus in een desillusie terecht. De eindstrijd kwam niet sneller dichterbij. Het gedrag van moslims die tegen moslims vochten beviel hen niet,…
Dit laatste praat natuurlijk in geen geval de gepleegde daden goed.
Het voordeel van de uitgevoerde studie is dat deze hoop levert voor een aantal ‘gevallen’. Dit kan namelijk door ontnuchtering in de hand te werken waar dit mogelijk is. Het blijkt immers dat de verlossing niet zomaar realiseerbaar is indien de achterban van de strijders hen geen draagvlak geven. Verder helpt het eveneens indien de eigen mensen, zoals familie en gemeenschap, hen niet ‘laat vallen’ als zijnde uitschot maar met hen in contact blijft om hen welkom te heten als ze beslissen terug te keren en de door hun gecreëerde realiteit onder ogen nemen. Dus wel er voor hen blijven zijn, maar geen draagvlak geven aan hun daden.
Er zijn echter een aantal randvoorwaarden.
Er zijn begrenzingen aan het aantal geïnterviewden. Er zijn begrenzingen aan mogelijkheden om juridische dossiers in te kijken. Er zijn begrenzingen door GDPR. Er zijn begrenzingen door de tijd waarbinnen een mens een aantal zaken kan ontrafelen. Er zijn veel vragen die boven komen drijven bij deze studie, die verdere studie vereisen. Gelden deze vijf stappen universeel voor allen? Want er zijn veel meer types van terreur dan alleen religieuze terreur.
Paradoxaal genoeg ben ik door dat laatste geneigd te zeggen: ik hoop dat er onvoldoende materiaal zal zijn om dit studiewerk tot een slot te laten komen.
Vond u deze boekbespreking waardevol? Ontdek dan ook deze gerelateerde artikels voor meer inspiratie en inzichten: