Verstoringen van systeemrelevante toeleveringsketens

Verstoringen van systeemrelevante toeleveringsketens: Grote verstoring of ineenstorting van een systeemrelevante wereldwijde toeleveringsketen of industrie met een impact op de wereldeconomie, de financiële markten of de samenleving, wat leidt tot een abrupte schok in de vraag naar en het aanbod van systeemrelevante goederen en diensten op wereldwijde schaal. Omvat, maar is niet beperkt tot: energie; technologische hardware; medische benodigdheden; en snel bewegende consumptiegoederen.   De vraag in dit artikel is wat die verstoringen van systeemrelevante toeleveringsketens aan risico’s met zich meebrengen. Daartoe bekijk ik dit verschijnsel vanuit de STEEPLD standpunten. (Social, Technical, Economic, Environment, Political, Legal, Demographic)

In deze bijdrage geef ik mijn eigen mening, niet die van enige organisatie.   Het 2024 Global Risk Report – WEF geeft deze definities (quotes uit het rapport zijn met een vertaalprogramma naar het Nederlands vertaald)

Definities:

• Wereldwijde toeleveringsketen:

Het is het wereldwijde netwerk van leveranciers, fabrikanten, magazijnen, distributiecentra en retailers dat betrokken is bij de productie en distributie van een product, vanaf de grondstoffenwinning tot de levering aan de eindgebruiker.

Deze definitie omvat enkele belangrijke kenmerken:

1. Het heeft een wereldwijd bereik.
2. Complexiteit van onderling verbonden bedrijven en processen binnen het systeem.
3. End-to-end proces: het gaat om alle stappen van grondstof tot eindproduct.
4. Informatie-, goederen- en geldstromen: niet alleen fysieke producten maar ook informatie en financiële middelen kunnen er door getransporteerd worden.
5. Coördinatie: afstemming tussen heel veel partijen om relevante soorten risico’s aan te pakken en resultaten efficiënt en effectief te boeken.

• Systeem

Een systeem is een georganiseerd geheel van onderling samenhangende en interacterende elementen die samen een eenheid vormen met een bepaald doel of functie.

Wat ‘zegt’ STEEPLD over “Verstoringen van een systeemrelevante toeleveringsketen”

Naarmate toeleveringsketens meer verweven zijn in sectoren, zullen ook bijhorende risico’s meer verweven zijn. Dit laat zich hier meer merken in de ‘STEEPLD’-benadering.

Sociaal:

Doordat bedrijven meestal afhankelijk zijn van een toeleveringsketen, zal bij verstoring hiervan dit de productie temperen of stoppen. Dit zorgt voor technische werkloosheid, of leidt tot ontslagen. Door onderlinge afhankelijkheden kunnen hierdoor andere sectoren getroffen worden, die afhankelijk zijn van die bedrijven waar ontslagen vallen. Dit is een zogeheten domino-effect.

Een aantal maatschappelijke groepen, de zwakkeren, zullen harder getroffen worden dan andere. Dit versterkt bestaande ongelijkheden. Tevens kan zo de middenklasse krimpen vanwege de effecten van de disruptie van een toeleveringsketen. Dat leidt tot vakbondsacties als sociale spanningen en bij langdurig optreden tot politieke instabiliteit.

Ernstige, langdurige verstoring van de toeleveringsketens kunnen op die manier leiden tot meer mensen onder de armoedegrens. Dit kan omdat tekorten en bijhorende stijgende grondstofkosten ervoor zorgen dat de prijzen van voedsel, brandstof en bouwmaterialen blijven stijgen. Dit levert druk op sociale vangnetten door toegenomen vraag om steun. Tevens zullen het consumentengedrag en de levensstandaard aangepast worden.

Op gezondheidsvlak zorgen verstoringen voor toenemende publieke gezondheidsproblemen.

Indien de spanningen komen tot op het niveau om te overleven zullen een aantal individualistische mensen criminaliteit meer als een realistische optie zien. Dit is bijv. gelinkt aan ondervoeding. Tevens zullen de politieke standpunten bij de landen verder polariseren wat de toeleveringsketens onder druk zet.

Een aantal mensen zullen kiezen voor migratie naar landen met een betere economische situatie. De immigratie van werkkrachten in de ontvangende landen komt de supply chain ter plaatse ten goede.

Onderwijskansen op alle niveaus, kunnen afnemen door verminderde leveringen indien de situatie in ernst verder toeneemt. Zij die toch hoger onderwijs genoten kunnen zorgen voor braindrain door migratie.

Techniek, Milieu en energie:

Energie

Stroomuitval en rantsoenering van energie zorgen voor frequente black-outs en afschakelingen.

Sommige gebieden of sectoren (bijv. ziekenhuizen) kunnen prioriteit nodig hebben of krijgen ter voorkoming van verdere economische, maatschappelijke en technische problemen. Sommige BU’s kunnen immers niet plots veilig afgeschakeld worden.

Daardoor kunnen in energie-intensieve industrieën deeltijdse werkloosheid optreden. (Zie bijv. in Afrika)

Transport en mobiliteit

Er zal tevens een verstoring van openbaar vervoer kunnen optreden. Treinen, metro’s en elektrische bussen zullen desgevallend prioriteit van energiebevoorrading nodig hebben. Ook persoonlijke mobiliteit wordt geraakt.

Levering in winkels kan een probleem zijn, waardoor handel wordt belemmerd. Dit leidt tot tekorten in winkels.

Warmtebronnen en luchtkwaliteit

Impact op huislijke verwarming, koeling en luchtkwaliteit is niet ondenkbaar. Mensen zonder passieve woning kunnen moeite hebben om hun huizen te verwarmen.

Voedselbereiding kan een probleem worden. Dit tevens door problemen met watervoorziening.

Communicatie, onderwijs en isolatie:

Internet en telecom kunnen uitvallen met isolatie en beperkte toegang tot informatie als gevolg.

Nieuwsvoorziening kan worden belemmerd door energietekorten voor radiostations en televisiezenders.

Scholen kunnen voedseltekorten krijgen door verstoorde voedselvoorziening.

Milieu-impact:

Mensen zoeken alternatieve energiebronnen, met ontbossing als gevolg.

Economisch-technisch:

Risicomijdend gedrag van bedrijven door een economische onzekerheid leidt tot minder investeringen in innovatie. Dit werkt economische groei tegen.

Economisch-Politiek

Aanhoudende verstoringen van systeemrelevante toeleveringsketens kunnen economische problemen zoals verhoogde inflatie veroorzaken en het vertrouwen in overheden en financiële instellingen ondermijnen. Dit kan betekenen dat mensen voorzichtiger gaan investeren in beurzen, en hun geld langer op een spaarrekening zullen houden. Tevens zorgt dit voor verdere polarisatie in hun politieke stellingnamen. Dit kan leiden tot meer moeilijkheden voor politiek beleid.

Deze risico’s kunnen zich strekken over een lange termijn. Een herstel van de toeleveringsketen zal geen snelle oplossing inhouden voor de sociaal-economisch-politiek gelinkte problemen.

Economisch

Economisch kan de verstoring van een systeemrelevante- toeleveringsketen meerdere risico’s uitlokken, zoals: kredietrisico’s, arbeidsrisico’s, fusies, geografische concentraties, opkomst van ‘super-suppliers’…

Politiek (in landen met verzwakt beleid)

Als gevolg van psychologische en politieke spanningen door tekorten zijn protesten en demonstraties mogelijk als reactie op schaarste of prijsstijgingen van essentiële goederen. Plunderingen zijn daarbij een optie. Vandalisme en geweld nemen toe. Er ontstaat een afnemend vertrouwen in de overheid met een roepen van een failed state als gevolg, waarbij mensen zondebokken zoeken, met tevens xenofobie en discriminatie tot gevolg.

Door wijzigingen in maatschappelijke waarden verschuift de focus van bepaalde groepen naar basisbehoeften en veiligheid. Er wordt meer gefocust op preppers als ideaalbeeld.

De sociale voorzieningen komen onder druk, en sociale spanningen kunnen de politie en andere hulpdiensten, waaronder gezondheidsvoorzieningen, doen bezwijken in landen met een zwak beleid.

De zwarte markt voor schaarse goederen zal toenemen.

Extremistische groepen kunnen sympathie kweken en nieuwe aanhangers werven in politiek instabiele landen. Mee daardoor krijgen ze aandacht voor hun standpunten.

Desinformatie zal door alle partijen gebruikt kunnen worden.

Burgers in actie?

Omgekeerd kunnen burgers kunnen zich organiseren om elkaar hulp te bieden. Dit kan zorgen voor nieuwe (of juist oude?) vormen van sociale zorgzaamheid in de maatschappij.

Ziekenzorg

Patiënten kunnen bijvoorbeeld essentiële medicatie missen. Voor acute zorg kan een tekort aan anesthesiemiddelen en antibiotica optreden. Tevens kan een tekort aan medische apparatuur optreden. Verder kan naast capaciteitsproblemen zorg moeten uitgesteld worden door uitputting van het of tekort aan zorgpersoneel.

Door deze situatie treden er meer gevallen van angst en depressie en sociale isolatie op. Dit kan leiden tot alcohol- en drugsmisbruik, en ook meer zelfmoordpogingen.

Bepaalde ziekten, zullen een effect hebben op politieke, economische en sociale structuren.

Politiek onder druk:

Overheden staan onder intense druk om snel en effectief te reageren. Steeds vaker worden crisismanagement technieken gebruikt.

Fouten in beleid en implementatie ervan leiden tot verlies van vertrouwen in de regering. Dit kan leiden tot het vallen van regeringen of vervroegde verkiezingen.

Wat bijna zeker zal gebeuren, is een verharding van standpunten en polarisatie (zie hierboven) om kiezers aan te trekken. Er zal veel gebruik gemaakt worden van populisme: eenvoudig-ogende oplossingen verblinden de eenvoudige burgers. Door versnippering in de politiek wordt governance voor de belangrijkste kwesties van de bevolking moeilijker.

Wanneer de gezinnen geraakt worden, zal de politiek mogelijks gebruik maken van protectionisme. In extreme gevallen treedt er nationalisatie op van strategische industrieën. Zo kan er tevens meer focus komen op lokale of regionale productie.

Internationale spanningen treden op onder vorm van handelsconflicten, geopolitieke rivaliteit en door verzwakking van internationale instituties.

Beleidsprioriteiten die men wil doordrukken zorgen voor een heroriëntatie van budgetten die bestemd waren voor crisismanagement. Er kan een verschuiving plaatsvinden naar meer autoritaire maatregelen in het kader van veiligheid versus vrijheid.

Een nijpend probleem is de korte regeertijdspanne in democratieën, waardoor de politieke oplossingen-tijdshorizon beperkt kan zijn ten aanzien van de aard van de crisis, die lange termijn denken en aanpak nodig zal hebben.

Demografische gevolgen:

• Er zal een toename van sterfte optreden, vooral onder de kwetsbaren. Dit kan veroorzaakt worden door tekorten aan voeding, geneesmiddelen en energie.
• Door economische onzekerheid zijn dalende geboortecijfers te verwachten in de ontwikkelde wereld.

De levensverwachting kan dalen als gevolg van dit samenspel van factoren.

Conclusie

Langdurende verstoringen van systeemrelevante toeleveringsketens zou, door internationale afhankelijkheden, nefast zijn voor alle volkeren op aarde. Zwakkeren zouden zich moeten terugplooien in oude familiale sociale netwerken van ‘ons kent ons, ons helpt ons’. Sterkeren zouden kunnen denken zich te moeten verdedigen tegen criminaliteit en zouden steun kunnen zoeken bij elkaar. Polarisatie en politieke fragmentatie zouden optreden en politieke instituties zouden geloofwaardigheid en zeggenschap verliezen. Regeringen met een lange regerings-tijdshorizon zouden in het voordeel zijn ten opzichte van kort-cyclische democratieën. Lange-termijn chronische crisisaanpak zou nodig zijn na een acute fase.

Met andere woorden, de voorbereidingen van de EU om resilience te ontwikkelen, zijn een juiste beslissing. Deze strategie geldt niet alleen voor de EU of de NATO.