Auteur: Manu Steens
In dit artikel schrijf ik mijn eigen mening, niet dat van enige organisatie.
Vorige week, tijdens mijn vakantie, las ik een soort geschiedenisboek. De titel is ‘Over strategisch denken’ van John Lewis Gaddis. Het gaat over figuren als Xerxes, Napoleon, Machiavelli, Lincoln, Adams, Washington, Elisabeth, Filips II, Franklin D. Roosevelt, Von Clausewitz, … . De grote spilfiguur echter was een vrij onbekende persoon, Isaiah Berlin. Die had het geluk oude teksten te lezen en op te komen met het idee over de twee-eenheid van de vos en de egel in het strategisch denken en handelen. In strategisch leiderschap.
Twee-eenheid
Wat is die twee-eenheid, en is die er steeds?
De egel en de vos
De zuivere egel is de leider die de doelen uitzet. ‘Daar gaan we heen’. Maar hij ziet de hindernissen niet. Soms is hij de ‘man van het grote gelijk’. De zuivere vos is de man die overal de hindernissen ziet op de baan, maar van nature geen doelen uitzet, wel haalbare mijlpalen.
Wat leiders denken
Vaak denken leiders dat ze met doelen moeten bezig zijn, en laten dan de weg ernaartoe over aan de medewerkers van de organisatie. Een typisch voorbeeld daarvan was Xerxes die met een groot leger de hellespont overstak, terwijl zijn adviseur hem verliet omdat hij inzag dat het leger door zijn gigantische getalsterkte in de logistieke problemen ging komen. Xerxes’ troepen werden uiteindelijk door de Grieken een halt toegeroepen.
Lincoln
Een voorbeeld van iemand die zijn doel wél haalde was Lincoln. Hij was op en top een strateeg, in die zin dat hij zijn doel voorop stelde als een egel, namelijk slavernij afschaffen. Hij behaalde dat doel langs slinkse omwegen, waaronder omkoperij, als een vos. Hem worden de volgende woorden toegedicht:
“Een kompas […] zal je het geografische noorden wijzen vanaf de plaats waar jij je bevindt, maar geen adviezen over moerassen en woestijnen en afgronden die je onderweg tegenkomt. Als je op weg naar je bestemming halsoverkop naar voren rent zonder op de obstakels te letten en uiteindelijk wegzinkt in een moeras […] wat heb je er dan aan om te weten waar het geografische noorden is?”
Hij wist dus als de egel wanneer het kompas te raadplegen, en als een vos het moeras te omzeilen.
Belangrijk gevolg
Dit komt met een belangrijk gevolg: men heeft in staatmanschap de doelen aan te passen aan de middelen die men voorhanden heeft. Want in tijden van schaarste is het ontbreken van (mensen en) middelen een van de grootste moerassen waarin een egel kan wegzinken.
Dit betekent tenslotte voor risicobeheer dat dit een belangrijke plaats heeft in het topmanagement. Geen goede egel overleeft zonder een goede vos bij zijn zijde. Vermits deze beide kenmerken toebehoren binnen een enkele functie van strategisch leiderschap, kan men zeggen dat er geen goed functionerende organisatie is zonder een gedegen risicobeheer.
De vos echter is wat ik het strategisch risicomanagement noem. Deze zal van nature intens contact houden met het relevante operationeel risicobeheer, dat op zich in rechtstreeks contact staat met (een deel van) de omgeving. De vos in de strategische leider moet dus op de hoogte zijn van wat er reilt en zeilt in het operationeel risicobeheer.
Het is daarom dat we mogen zeggen dat een organisatie waarbij het top management betrokken wordt met de risicoanalyse, een belangrijke sprong maakt qua risico maturiteit op het moment dat het zich er actief mee bezig gaat houden.