Risico’s van tekort aan risicobewustzijn – een gevarieerd pallet.

Risicobewustzijn is des mensen. Het zit tot in het onderbewuste. Alleen lijkt het op de werkvloer opeens de verantwoordelijkheid van de CRO. Dat is niet zo. Het is een zaak van iedereen. Hét risico van een tekort aan risicobewustzijn bestaat niet. Er is een breed pallet aan risico’s. Om dat te ontdekken moet ik eerst de vraag ontleden. De vraag is meervoudig: wat is een gebrek aan risicobewustzijn, en welke risico’s brengt dit gebrek met zich mee? Maar dan is ook een vraag: wat is risicobewustzijn? Risicobewustzijn is het evenwicht vinden tussen risico nemen en risico beheren. Een gezond niveau van risicobewustzijn kan helpen bij het nemen van geïnformeerde beslissingen. Daartoe moet het onnodige risico’s minimaliseren, terwijl het tegelijkertijd de opportuniteiten voor groei benut.

In deze bijdrage schrijf ik mijn eigen mening, niet die van enige organisatie.

Wat is het risico van te weinig risicobewustzijn?

In het algemeen helpt risicobewustzijn op persoonlijk en zakelijk vlak. Te weinig ervan leidt tot problemen en risico’s zoals financiële verliezen, gezondheidsrisico’s, veiligheidsrisico’s, beveiligingsrisico’s, juridische problemen en inbreuken op regelgeving maar ook het missen van opportuniteiten en persoonlijke problemen.

Wat zijn voorbeelden van risico’s van een tekort aan risicobewustzijn?

Ik geef hier een aantal risico’s als antwoord op de vraag naar risico’s van een gebrek aan risicobewustzijn.

1. Financiële verliezen: Dit kan variëren van slechte investeringsbeslissingen tot gebrek aan bescherming tegen bedrijfsrisico’s zoals marktvolatiliteit, concurrentie, veranderende economische omstandigheden of natuurrampen. Risicobewustzijn is hier essentieel voor het nemen van doordachte investerings- en financiële beslissingen. Het kennen van de financiële risico’s zal bedrijven helpen om hun financiële strategieën en budgettering effectief te beheren. Een voorbeeld van te weinig bewustzijn zou een bedrijf kunnen zijn dat geen rekening houdt met valutarisico’s bij internationale handel. Als de valutakoersen ongunstig evolueren, leidt dit tot aanzienlijke financiële verliezen. De kosten voor ingekochte grondstoffen of producten stijgen dan immers.
2. Gezondheidsrisico’s: Mensen die niet bewust zijn van de risico’s van hun levensstijl ontwikkelen doorgaans gezondheidsproblemen. Oorzaken zijn evident, namelijk alcoholmisbruik, te veel of te slechte voeding, gebrek aan lichaamsbeweging, roken, waaghalzerij en onverantwoord sporten. Gekende aandoeningen zijn dan obesitas, diabetes, hartaandoeningen, kanker … Besef van deze risico’s doet sommigen onder hen gezondere keuzes maken. In de voedselindustrie kan het aanleiding geven tot besmette producten. Bijvoorbeeld, als een producent geen goede hygiënepraktijken noch kwaliteitscontroles voorziet. Dit geeft aanleiding tot risico’s voor klanten en zorgt daarmee bijna steeds voor financiële verliezen, reputatieschade en juridische gevolgen.
3. Veiligheidsrisico’s: In fysieke omgeving geeft dit aanleiding tot ongevallen en verwondingen op de werkplek. Gekend hiervoor zijn sectoren zoals de bouw, de industrie en de gezondheidszorg. Op sommige plekken negeren velen de veiligheidsvoorschriften, zoals het dragen van beschermende uitrusting. Soms leeft men de veiligheidsprocedures niet na. De wetgever eist daarom dat bedrijven actief streven naar een cultuur van veiligheid. De werknemers bewust maken van de gevaren op de werkplek maakt daar deel van uit. Een typische sector is de logistieke sector. Bijvoorbeeld magazijnmedewerkers die geen veiligheidshelm dragen of heftruckoperators die racen met de heftruck omdat ze onvoldoende opgeleid zijn.
4. Beveiligingsrisico’s: Bij cybersecurity leidt dit tot inbreuken op de beveiliging en datadiefstal. Voorbeelden zijn phishing-aanvallen, ransomware of zwakke wachtwoorden die een bedrijf kwetsbaar maken. Medewerkers die zich niet bewust zijn van de bedreigingen zijn op zich een risico. Ze zijn immers vaak de zwakste schakel. Phishing-aanvallen zijn een gekend voorbeeld, omdat velen niet weten hoe ze verdachte e-mails moeten herkennen. Training is dus cruciaal. Zeker binnen supply chain is beveiliging van belang. Als een bedrijf zich er niet bewust van is, kunnen criminelen de werking in de toeleveringsketen verstoren. Ook voor steden en de werking van hun administratie is beveiliging van belang. Een voorbeeld hiervan is de ransomware-aanval te Antwerpen. Ook de internationale politieke omgeving is kwetsbaar voor cyberaanvallen die gericht zijn op overheidsinstanties. Zo werd Rusland beschuldigd van cyberaanvallen op de Amerikaanse regering. Dat leidde tot bezorgdheid over de integriteit van de verkiezingen en de nationale veiligheid. Terrorisme en grensbeveiliging is een voortdurende zorg voor veel landen. Terroristische groeperingen proberen politieke instabiliteit te veroorzaken. Zo was er de opkomst van ISIS in het Midden-Oosten wat wereldwijd tot beveiligingsproblemen heeft geleid.
5. Juridische en regelgevende problemen: Kennis van wettelijke en regelgevende risico’s in de eigen branche voorkomt juridische problemen, reputatieschade en boetes. Dit geldt met name in de financiële sector, de gezondheidszorg en de voedselproductie. Voor hen is het superbelangrijk om up-to-date te blijven met veranderende wet- en regelgeving. Zoniet kan hun productie stilgelegd worden. Een voorbeeld zijn ook de vaak ingestelde handelssancties van de USA en de EU tegen China en Rusland. Dit gebeurt als reactie op politieke geschillen. Deze sancties hebben economische gevolgen. Het land dat ze oplegt berokkent zichzelf vaak nadelen. Het land dat ze krijgt moet alternatieven zoeken. Bijvoorbeeld, de sancties tegen Rusland hebben invloed gehad op de appelgaarden. Een work-around was de verkoop van appelbomen en verhuis van bedrijven uit de EU naar Rusland. Mensenrechtenkwesties zijn ook een probleem. Landen kunnen worden bekritiseerd voor schendingen van mensenrechten. Dit kan dan terug leiden tot internationale handelsbeperkingen en andere sancties.
6. Gemiste kansen: Bedrijven en organisaties die (te) conservatief zijn in hun risicobeheer belemmeren innovatie. Hierdoor missen ze kansen voor groei en nieuwe markten. Ze zijn dan te voorzichtig. Groei gaat altijd samen met risico. Daartoe zoekt men een goede balans tussen bedreigingen en opportuniteiten. Als bijv. een detailhandelaar niet nieuwe technologieën of distributiemethoden in de supply chain adopteert, mist hij kansen voor efficiëntieverbeteringen en kostenbesparingen en openingen van nieuwe markten. Gemiste diplomatieke kansen treden op bij politieke spanningen en conflicten. Bijvoorbeeld, weigering tot onderhandelen leidt steevast tot langdurige conflicten. Het niet benutten van internationale samenwerking is kansen missen op grote schaal. Landen die terughoudend zijn om deel te nemen aan gezamenlijke initiatieven voor klimaatverandering of handelsverdragen, missen de voordelen van mondiale samenwerking en economische groei.
7. Persoonlijke problemen: Dit kan leiden tot schulden, gezinsconflicten en andere stressvolle situaties ten aanzien van mensen hun toekomst zoals burn-out. In de supply chain en in veel bedrijven zullen persoonlijke problemen de operationele efficiëntie en productiviteit negatief beïnvloeden. Als het management geen ondersteuning biedt aan medewerkers in een dergelijke situatie, bewust of niet, zal dit leiden tot een slechte werkomgeving en groter personeelsverloop.

Conclusie

Het ontwikkelen van risicobewustzijn vereist educatie, training en voortdurende evaluatie van risico’s in zowel persoonlijke als professionele contexten.

Het beheer van deze risico’s vereist ook in de supply chain een proactieve benadering. Een goed supply chain risicomanagementprogramma kan de veerkracht van een organisatie vergroten.

Het beheer van deze risico’s in de politieke omgeving vereist een complexe en gecoördineerde aanpak, waarbij internationale samenwerking via diplomatieke inspanningen en met beveiligingsmaatregelen worden geoptimaliseerd. Het doel daarbij is om opportuniteiten te benutten en bedreigingen te minimaliseren. Ook regelgevende problemen hebben invloed hebben op internationale handel en betrekkingen.