| Achteruitgang in gezondheid en welzijn: Regelmatige of chronische effecten op de fysieke en mentale gezondheid en het welzijn die substantiële medische aandacht vereisen en/of de dagelijkse activiteiten beperken. Omvat, maar is niet beperkt tot: aandoeningen die verband houden met veroudering, overmatige consumptiegewoonten en klimaatverandering (inclusief hittegolven) en vervuiling. De vraag in dit artikel is wat achteruitgang in gezondheid en welzijn aan risico’s met zich meebrengt. Daartoe bekijk ik dit verschijnsel vanuit sociaal-economisch-maatschappelijk, (geo-)politiek & militair en demografisch standpunt. De vraag wordt daarmee: ‘Wat zijn de sociaal-economisch-maatschappelijke, (geo-)politieke & militaire en demografische implicaties van achteruitgang in gezondheid en welzijn?’ | In deze tekst schrijf ik ten eigen titel, niet deze van enige organisatie. Het 2025 Global Risk Report – WEF geeft deze definitie (quotes uit documenten zijn met een vertaalprogramma naar het Nederlands vertaald) |
Auteur: Manu Steens
Inhoud
Wat vertelt het 2025 Global Risk Report van het WEF ons?
Op pagina 45 staat: ‘Adverse outcomes of frontier technologies, Intrastate violence, and Decline in health and well-being – are all related to ‘Section 2.4: Losing control of biotech?’, which provides an in-depth analysis of risks in the sector.
Advances in biotech are leading to increasingly fast progress in medicine and explain, perhaps, some of the increased optimism regarding the Decline in health and well-being risk. But this progress comes alongside new low-probability, but high impact risks. These include interstate or Intrastate violence from biological terrorism, and Adverse outcomes of frontier technologies involving accidental or malicious misuse of gene editing technologies or of brain-computer interfaces.’
Sociaal-economisch-maatschappelijke risico’s van de achteruitgang in gezondheid en welzijn
Vooreerst zijn er enkele gevolgen en risico’s op sociaal-economisch vlak.
Zorgkosten voor ouderen en langdurig zieken zullen toenemen en zorgen voor een verhoogde druk op zorgbudgetten van overheden en verzekeraars. Zeker in West-Europa, waar de meeste mensen een ziekteverzekering hebben.
Verlies van arbeidsproductiviteit door toenemend ziekteverzuim en zelfs een vervroegde uittreding uit arbeidsmarkt. Dit gebeurt door de onhoudbaarheid van de werkzame situatie van medewerkers.
Er zal een toename zijn van financiële stress voor families omdat een hogere eigen bijdrage voor medische zorg en mantelzorg niet zal uitblijven. Uiteindelijk zullen de verzekeringen kiezen voor de eigen portemonnee. Toch is een stijging in mantelzorg te verwachten.
Tevens is de psychologische stress en fysieke belasting voor mantelzorgers een issue.
Die situaties zullen leiden tot een verhoogde sociale ongelijkheid met enkele belangrijke indicatoren:
- Er treedt een vergroting van de gezondheidskloof tussen verschillende bevolkingsgroepen omdat deze situatie kwetsbare groepen harder treft.
- Toegankelijkheidsproblemen bij zorginstellingen en artsenpraktijken treden op door stijgende kosten en wachtlijsten. Ook hierin worden kwetsbare groepen sterker getroffen omdat voor hen de financiële haalbaarheid van een bezoek aan een ziekenhuis of arts kleiner zal zijn.
- Geografische ongelijkheid is mogelijks een fenomeen. In die zin dat er verschillen tussen stedelijke en landelijke gebieden in beschikbaarheid van zorg optreden omdat de meeste ziekenhuizen, zorginstellingen en artsen resideren in steden, en deze laatste zich liefst ontfermen over mensen in hun buurt.
Sociaal-maatschappelijke risico’s
De maatschappelijke cohesie kan verzwakken door een toenemende isolatie van mensen met gezondheidsproblemen. Op enige leeftijd raken patiënten vaker sociaal geïsoleerd, zeker wanneer ze alleenstaanden zijn. Er zullen echter op termijn niet alleen problemen zijn voor de zorgbehoevenden. Er zullen ook intergenerationele spanningen optreden omdat de jongeren mee zullen betalen aan de verdeling van zorgkosten tussen generaties. Daaruit kunnen conflicten ontstaan. (Zie Debora Janet Price en Mayumi Hayashi die schrijven in ‘The Politics of Intergenerational Conflict: A Comparative Study of the UK and Japan’: “In some (but not all) advanced economies these disputes are crystallising around the concept of intergenerational equity with a noticeable re-positioning of older people as the selfish welfare generation.”)
Al het voorgaande suggereert als belangrijke parameter in de toekomstige problemen de creatie van institutionele druk. Er zal een overbelasting van het zorgsysteem ontstaan door de toekomstige tekorten aan zorgpersoneel, bedden en materialen, zoals we dit konden zien bij Covid19. Wat we nu reeds zien, niet als gevolg van slechte gezondheid maar als gevolg van de toenemende armoede, is zijn uitdagingen voor sociale voorzieningen. Er zal een toenemend beroep gedaan worden op uitkeringen bij de voedselbanken en sociale instellingen, omdat de mensen door slechte gezondheid van de enige kostwinners de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen.
Doordat er een slechtere gezondheid optreedt bij de werkende klasse, zullen betalingen van belastingen moeilijker worden. Daardoor zal er een indirect groot gevolg zijn voor de pensioenstelsels. De betaalbaarheid ervan wordt dan onhaalbaar.
Maatschappelijke veerkracht zoals in de betekenis van rampenparaatheid zal echter niet zomaar steil dalen. Er is in veel landen immers een collectief vermogen van kneedbaar sociaal gedrag om te reageren op crisissituaties. Het is momenteel een van de belangrijke politieke doelstellingen om te ontwikkelen. Rampenparaatheid houdt echter meer in dan het aanleggen van een noodrandsoen en een EHBO koffer. Het vereist een correcte mentaliteit, waarvoor je ook een goede gezondheid nodig hebt. (In het document ‘The Relationship between Social Mentality and Health in Promoting Well-Being and Sustainable City’ schrijven Zhen Liu,Guizhong Han, Jiajun Yan, Zhichao Liu and Mohamed Osmani : “Hence, future research could explore the influencing factors and cultivation methods toward a healthy social mentality from the perspective of methodology and toward achieving SDG 3, providing healthy lives and promote well-being for all at all ages”.)
Door deze sociaal-maatschappelijk verzwakkende factoren is er als belangrijk gevolg een verhoogde kwetsbaarheid voor externe schokken, in het bijzonder pandemieën of extreme droogte-, hitte- en koude problemen als gevolg van de verandering van het klimaat.
(Geo-)politieke en militaire risico’s van achteruitgang in gezondheid en welzijn
Geopolitieke risico’s
Geopolitieke risico’s zijn onder andere gelinkt aan instabiliteit en conflicten. Daarbij kan er een strijd ontstaan rond de steeds schaarser wordende hulpbronnen. Over toenemende concurrentie om schoon water, vruchtbare grond en voedselvoorraden schreef ik al eerder. Die tekorten kunnen toenemen wanneer de klimaatverandering, onder andere, de gezondheidscrises verergert. Men zal ten strijde trekken om de beste situatie voor het eigen volk te creëren. (In ‘The Just War Tradition – Applying Old Ethics to New Problems’ schrijven Davis Brown and Henrik Syse dat “Just War requires… (3) a Net Benefit…”)
Dit staat niet los van migratie en grensconflicten. Mensen zullen proberen via massale verplaatsingen te vluchten uit gebieden met ernstige gezondheidsrisico’s.
Door gezondheidsproblemen verzwakte staten kunnen hun bestuurlijke capaciteit verliezen, bijvoorbeeld door interstatelijke of intrastatelijke conflicten, of door instorten van het systeem.
Internationale machtsverhoudingen zijn belangrijk door hun verschuivende mondiale invloed. ‘Gezondere staten’ en ‘staten met een groter aanpassingsvermogen’ worden machtiger ten opzichte van ‘ongezonde, moeilijker aanpassende landen’.
Daardoor ontstaan afhankelijkheidsrelaties. Kwetsbare landen worden afhankelijk van internationale hulp voor gezondheidszorg. Dit werkt een farmaceutische geopolitiek in de hand. De landen die een strategische controle over medicijnen en farmaceutische techniek onder de knie hebben zullen dit kunnen gebruiken als een machtsmiddel.
Militaire risico’s
Er zijn ook militaire risico’s. De belangrijkste is verminderde paraatheid. Dat kan zelfs bij landen die voldoende investeren in militaire aankopen.
Maar door een afname van geschikte rekruten voor militaire dienst is er een kleinere inzetbaarheid en capaciteit, zowel qua personeel als inzetbaar wapentuig omdat er minder (gezonde) mensen zijn om het materieel te bedienen. Of om te voorzien in de logistieke benodigdheden. De logistieke uitdagingen betreffen ook meer middelen die nodig zijn voor de medische ondersteuning van de troepen.
Een van de nieuwe militaire dreigingen bij een verzwakte gezondheid zijn de biologische veiligheidsrisico’s. Een biologisch wapen gebruiken zou een pandemie kunnen uitlokken. Ongeacht de gevaren op wereldschaal schept dit een perverse of terroristische mogelijkheid voor hybride oorlogsvoering. Men zou gezondheidscrises kunnen veroorzaken voor strategisch voordeel.
Er zijn echter ook operationele beperkingen aan militaire operaties in gebieden met gezondheidsrisico’s door toenemende complexiteit van de operaties.
Politieke risico’s houden ook problemen met binnenlandse stabiliteit in.
Het eerste dat optreedt is het burgerlijk ongenoegen. De burgers maken hun ontevredenheid over falende gezondheidszorg publiek. Dit kan leiden tot protesten en politieke instabiliteit. In dergelijke situaties treedt er gemakkelijker extremisme op, door ongelijke toegang tot zorg en toenemende bestaansonzekerheid. (Zarina Rashid, Shahir Rashid schrijven in de ‘Pakistan Journal of Humanities and Social Sciences’ in hun artikel ‘Political Instability Causes & Affects’: “Political instability and social hopelessness Create the desperation that fuels religious Extremism”) In een democratie leidt zoiets tot een verzwakking van de democratie. Instituties kunnen de gezondheidscrises op dat moment niet adequaat aanpakken, wat leidt tot wantrouwen ten aanzien van de overheid.
De governance van het land als organisatie gaat in een democratie dan gepaard met een verschuiving van budgettaire prioriteiten richting gezondheidszorg ten koste van andere sectoren. Dit kan gepaard gaan met centralisatie van de macht en een toegenomen staatscontrole.
Demografische risico’s van achteruitgang in gezondheid en welzijn
Een eerste effect is de veranderende bevolkingsstructuur
Er zal een vergrijzing optreden met verminderde vitaliteit tegenover vroegere generaties. De oudere populatie krijgt te maken met complexere en veranderende gezondheidsproblemen en blijft langer afhankelijk van zorg.
Er treedt een afname op voor een gezonde levensverwachting. Zelfs al zouden mensen lang leven, ze brengen meer jaren door met chronische aandoeningen.
Er treedt een ongelijke impact op tussen generaties omdat veel ziekten zich anders verhouden qua ernst naargelang leeftijdscategorieën. Bepaalde groepen worden onevenredig getroffen door specifieke ziekten, zoals mazelen, en andere kinderziekten.
Ten tweede is er een verandering in vruchtbaarheid en gezinsvorming
Bij afnemende gezondheidssituaties treden vaak dalende vruchtbaarheidscijfers op. Dit kan bijvoorbeeld door milieuverontreiniging, hormoonverstoorders en leefstijlfactoren. Zo schrijven Niels E Skakkebæk, Rune Lindahl-Jacobsen, Hagai Levine, Anna-Maria Andersson, Niels Jørgensen, Katharina M Main, Øjvind Lidegaard, Lærke Priskorn, Stine A Holmboe, Elvira V Bräuner, Kristian Almstrup, Luiz R Franca, Ariana Znaor, Andreas Kortenkamp, Roger J Hart, Anders Juul in hun abstract van het artikel ‘Environmental factors in declining human fertility’ : “We hypothesize that these reproductive health problems are partially linked to increasing human exposures to chemicals originating directly or indirectly from fossil fuels.”
Mensen in een ongezonde omgeving beginnen later aan het ouderschap. Een van de factoren hiertoe kan de stijgende kosten van kinderopvoeding zijn. Jonge gezinnen zullen meer financiële en tijdsdruk ondervinden door gezondheidsproblemen.
Ten derde verandert de arbeidsbevolking
De actieve beroepsbevolking krimpt doordat minder mensen in staat zijn om volledig of langdurig te werken door gezondheidsklachten. Daarmee zullen bepaalde bevolkingsgroepen afhankelijk worden van andere. Het kleinere aantal gezonde werkenden die zorg moeten dragen voor meer zorgbehoevenden zullen dit geen volledige carrière volhouden en zelf hulpbehoevend worden. Ziekteverzuim veroorzaakt daarmee een verminderde economische output.