Auteur: Jaap Goudsmit
Een nieuw begrip wordt beargumenteerd: het immunoceen.
Het vertrekpunt is een misverstand: coronavirussen komen al sinds mensenheugenis voor. Iedereen kent nog SARS. Dat verspreidde zich maar langzaam, al was het best wel dodelijk.
In andere gevallen (varianten), wanneer het zeer besmettelijk was, was het niet erger dan een simpele verkoudheid. De huidige variant neemt echter het slechtste van twee werelden mee: zeer besmettelijk en dodelijk.
Maar dan was er nog een argument om ons te vergissen: China heeft massa’s ervaring met virussen, en hun volksgezondheid is zeer sterk georganiseerd. Redenen om te denken dat het ons niet zou raken.
Welke ervaring hadden we in het westen eerder? Een ervaring met een heel ander virus: aids. Dat werd eerst ook niet ernstig genomen. Dat is toen gegaan zoals bij corona nu: dezelfde vragen worden gesteld. Waar komt het vandaan? Hoe komt het ons lichaam binnen? Hoe verspreidt het zich? Wat met risicogedrag? Zijn er brandhaarden van infectie? Zo ja, hoe belangrijk zijn die?
Het WHO verwittigt daarnaast bij elke virusuitbraak keer op keer: is het een herder die teveel “wolf” roept? Het Westen luisterde in elk geval niet. Daarbij kan men zich afvragen waar ons superioriteitsgevoel over de natuur vandaan komt.
Maar de natuur neemt impliciet wraak: naarmate zij door de mens meer verdrongen wordt, komt de mens steeds opnieuw met meer dodelijke virussen in contact. Wat daarvoor door het virus kan gebruikt worden zijn dierlijke cellen die ongeveer dezelfde of dezelfde celreceptoren hebben als wij mensen. Dat kan ook nu het geval zijn met dit virus.
Deze uitbraken van virussen, meer bepaald griepvirussen, hadden als positief effect dat er veel onderzoek gebeurde naar (griep)virussen. Meer kennis van virussen zorgde er al in 2015 voor dat er waarschuwingen kwamen voor virussen van vleermuizen. Virussen werden in kaart gebracht maar uiteindelijk bleef het en blijft het koffiedik kijken waar de komende pandemie vandaan zal komen. De vraag is echter niet zozeer of we de volgende ziekte kunnen voorspellen, maar aan welke ziekten we de kans geven om over te springen van mens op dier. Of welke opportune situaties kunnen optreden voor het virus waarbij dit kan gebeuren. Het is dus niet verbazend dat we zo weinig weten over het virus dat de pandemie werd, op dat moment. Wat wel lang op zich heeft laten wachten was de maatregel van social distancing. Draconische maatregelen om de verspreiding tegen te gaan kwamen voor het Westen veel te laat.
Een belangrijke les die we zeker kunnen trekken is het belang van een goed milieu om de mens te beschermen. Dit is de link tussen corona en natuurbescherming: propere lucht, water en voedsel zijn essentieel.
Een van de vragen die we ons moeten stellen is of er onder de bevolking, op basis van mutaties, virussen gaan rondwaren die resistent zijn tegen neutraliserende en beschermende antistoffen, of tegen antivirale geneesmiddelen zoals remdesivir.
Door veel testen te doen konden we inschattingen maken hoe snel het virus om zich heen greep.
Ondertussen zijn er Braziliaanse, Zuid Afrikaanse, UK varianten. De vragen die opkwamen waren hoe het komt dat deze varianten zich sneller verspreiden, en of dit een gevaar is voor de bruikbaarheid van de vaccins. Ook daar is het veel koffiedik kijken.
Het feit dat het ongeweten was hoe het virus zich verspreidt, en onder wie het zich verspreidt, en welke omstandigheden de verspreiding uitlokten, zorgde ervoor dat de verschillende landen nadruk legden op verschillende maatregelen. De UK bijvoorbeeld had als oorspronkelijk plan het idee om iedereen ziek te laten worden. Na verloop van tijd werd wereldwijd duidelijk dat verspreiding via de lucht, naast druppeltjes, vaker voorkwam dan gedacht. Dit is een van de redenen op verbod op groepsbijeenkomsten. Men legde dus op om afstand te houden, enkel buiten samen te komen, en geen fysiek contact te maken.
Maar naast het idee dat de regels, zoals die opgelegd worden, gehandhaafd moeten worden, valt er iets voor te zeggen dat de regels meer gesensibiliseerd zouden moeten worden dat enkel gehandhaafd. Wellicht is dat een betere strategie tegen superverspreiders. Want er waren in het begin nog events, en grote events zijn gemakkelijk superspreader events. En wellicht leveren superverspreiders de grootste bijdrage aan de verspreiding van het virus, is een van de mogelijke voortschrijdende inzichten. We moeten dus zorgen om de omstandigheden van events aan te passen.
Een belangrijke vraag die de auteur bezig houdt is waarom dit virus de ouderen zo hard raakt en kleine kinderen vrijwel niet.
Deze vraag lijkt met de komst van de UK variant bijna achterhaald, maar er zijn enkele ideeën die ik belangrijk blijf vinden in het hoofdstuk.
De eerste is het idee achter de definitie van oversterfte. Dit betekent letterlijk het extra aantal doden bovenop het aantal doden dat in dezelfde periode onder normale omstandigheden wordt waargenomen. De definitie die het WHO hanteert is die sterfte die op rekening komt van een crisis.
Het belang om naar oversterfte te kijken als een meter van de ernst van de epidemie is dat het een accurater beeld geeft dan het bewezen aantal doden met covid19 onder de leden. Dat laatste wordt beïnvloed door de accuraatheid van de testen, maar ook door het aantal sterfgevallen ten gevolge van onbehandelde ziektes omdat de gezondheidszorg overspoeld wordt met covid19 gevallen.
Belangrijk is ook dat met ouder te worden, er minder prestatie is van hen afweersysteem. Maar ook andere risicofactoren lijken een belangrijkere rol te spelen dan ouderdomsziekten, zoals de BMI van iemand, diabetes, hoge bloeddruk.
Voor mensen in het algemeen, voor ouderen in het bijzonder, is het belangrijk om fit te zijn als beste factor om de ziekte te bestrijden. Dat houdt in: de juiste voeding en beweging.
Een van de mogelijks verkeerde assumpties in het begin was dat de scholen zeer intens zorgden voor de verspreiding van de ziekte. Dit lijkt inmiddels achterhaald: de scholen blijken de maatschappelijke evolutie eerder te volgen dan haar aan te voeren.
Een antwoord op de vraag wie het is die wie aansteekt, bleek het vooral de leeftijdsgenoten te zijn die elkaar aanstaken.
Op de vraag of vaccins onze enige hoop zijn, moet gezegd worden dat elk virus anders handelt, ook qua doelgroepen en verspreiding daarbinnen. Daar moet dus op geanticipeerd worden. Dat kan o.a. door wiskundige modellen te bouwen.
Doel van de vaccinaties is om groepsimmuniteit te bouwen. Daarbij is een belangrijke vraag wanneer het ethisch verantwoordbaar is om dit te bereiken door collectief ziek te worden. Wellicht is het dus een juiste interpretatie van het onuitgesproken antwoord dat het virus “is here to stay”.
Een van de zaken die optreden bij de vaccinaties is dat er mensen zijn die zich niet willen vaccineren. De vraag die zich dan opdringt is hoe we dit kunnen terugdringen. Dat zou bijv. kunnen door mensen die zich lieten vaccineren voordelen te geven, bijv. mogelijkheid tot vliegreizen mits vertoon van een vaccinatie-identiteitskaart. Maar ook blijkt dat het vertrouwen in de informatie en de bron van de informatie belangrijker te zijn dan het belang van veiligheid van het vaccin zelf. Er zijn dus correlaties van het vertrouwen en wantrouwen met andere zaken. Maar causaliteiten zijn niet duidelijk.
Momenteel is er ook de beschikking van meerdere types testen. Daarmee rijst de vraag of we evolueren naar een thuistestwereld. De zelftests lijken nu immers in zwang te komen. Daarmee komt bijna een voorkomingsbeleid per patiënt in zicht.
Verder spreekt men sinds 8 mei 2021 in termen van versoepelingen. De auteur waarschuwt daarbij voor het risico op nieuwe superspreading. Het probleem daarbij is niet alleen de belasting van de ziekenhuizen. Het probleem waar we immers zeer sterk mee geconfronteerd werden is dat de economie tot een halt is gekomen. Het testbeleid zou een hulp kunnen zijn om de horeca enz te kunnen openen.
Een van de conclusies, wanneer we zien wat deze pandemie heeft veroorzaakt in de maatschappij, is een les in nederigheid. Risico factoren die bijv. te zien waren in de USA zijn: afkomst, taal, werkloos zijn, op een boerderij werken, op het platteland leven, niet verzekerd zijn, arm zijn. Een aantal van deze factoren gaan niet op in Nederland, evenmin in België. Factoren bij ons zijn echter deels cultureel en maatschappelijk bepaald. Een goede leefstijl kan echter zowel preventief als correctief beschermen. Er zijn echter ook belangrijke risicofactoren onafhankelijk van de leefstijl, zoals temperatuur, wind, luchtvochtigheid, stuifmeel en fijnstof. Daarbij is er echter ook steeds de vraag of het louter gaat om correlaties, of ook om causaliteiten.
Een conclusie is dus dat het beleid van de overheid voor een gezonde maatschappij ook van belang is om preventie te kunnen doen stijgen.
Bij wijze van epiloog stelt de auteur zich de vraag of we als mensheid staan aan het begin van het immunoceen. Hij pleit ervoor om gegevens te benaderen met artificiële intelligentie. Tevens stelt hij dat vaccinaties gaan nodig blijven, omdat de immuniteit er maar een jaar zal zijn. Naast vaccins en andere middelen, lijkt volgens hem ook een snelle volledige lockdown een antwoord te bieden. We zagen bij deze pandemie de snelste vaccincreatie ooit. Door een vergelijking te maken tussen deze pandemie en de deltawerken na de watersnood van 1953 stelt hij dat er budgetten vrij moeten gemaakt worden door overheden. De vraag daarbij is of dit moet en kan op het niveau van de EU. De inspanningen moeten vlot x 10.
Vond u deze boekbespreking waardevol? Ontdek dan ook deze gerelateerde artikels voor meer inspiratie en inzichten: